بررسی نشانه شناسانه هزارویک شب صنیع الملک

چکیده: این پژوهش، شش تصویر از نگاره های نسخه خطی هزار و یک شب صنیع الملک را با رویکردی نشانه شناختی و با روش توصیفی تحلیلی مورد مطالعه قرار می دهد. نشانه هایی که اگر چه به لحاظ زمانی از هم دور به نظر می رسند ولی بنیان آنها به فرهنگ یک سرزمین تعلق دارد. با ابعاد گسترده مفاهیم مستتر در متن، رویکردی را تعقیب نموده که به تبع آن تصاویر هزار و یک شب پیرو بیان مضامین اخلاقی و عاشقانه بر بستری از مفاهیم نمادین بنا شده اند. از سوی دیگر مطالعه آراء مطرح در حوزه دانش نشانه شناسان متقدم و نظریات نشانه شناس مدرن یوری لوتمان در تدقیق نشانه های تصویری و بازیافت معانی آنان بسیار موثر واقع گردید. تطابق نشانه های فرهنگی حاکم بر متن و تصویر و همچنین کشف وجوه معناشناختی آنها نقاط مبهم را تا حد زیادی شفاف نموده است. مطالعه نمادها و نشانه های تصویری و مطابقت آنها با نشانه های متنی، سبب کشف لایه های عمیق تر مفاهیم و نگره های نقاش می شود. با مقایسه مستقیم متن و تصویر، وجوه افتراق و اشتراک آنها در تقابل های فرهنگ و طبیعت روشن می گردد و مشخص می شود که فرهنگ و طبیعت دو قطب اصلی این نگاره ها را تشکیل می دهند، رابطه بین آن ها گاهی انفصالی است اما در برخی نگاره ها در یکدیگر ادغام شده اند. به نظر می رسد نشانه های تصویری از متن پیروی می کنند اما نقاش با برگزیدن نشانه های فرهنگی زمانه خود روایتی تازه از هزار و یک شب را ارائه می دهد.